Het klinkt zo logisch: gemeenten willen beter samenwerken met inwoners, en daarvoor zijn allerlei nieuwe instrumenten beschikbaar. Toch merken we bij ID-Flux dat er best wel wat aarzeling is om met zulke vernieuwingen aan de slag te gaan, zeker als het gaat om nieuwe tools die nog geen uitgebreid trackrecord hebben.
Waarom is die aarzeling er? En nog belangrijker: wat is er nodig om tóch ruimte te maken voor vernieuwing? 

Wat als het misgaat?
Het werken met een nieuw instrument – of dat nu een digitale tool is of een andere werkwijze – betekent altijd dat je iets ouds loslaat. Dat is spannend. Gewoontes zitten diep. Mensen vragen zich af: Hoe werkt dit dan? Krijgen we iedereen mee? Soms zijn er vaste afspraken met externe partijen of bepaalde protocollen, die vernieuwing kunnen frustreren. En dan is er nog de angst om te falen. Zeker wanneer bewoners betrokken zijn, ligt de lat hoog. Niemand wil het risico lopen dat het ‘misgaat’.

Die terughoudendheid is begrijpelijk. Verandering brengt onzekerheid met zich mee. Maar juist dáár kan een moderne kijk op risicomanagement het verschil maken. Verandering vraagt wel om lef en zorgvuldigheid.

Risico's zijn óók kansen
Traditioneel werd risicomanagement vaak gezien als een manier om fouten te voorkomen en controle te behouden. Maar volgens dr. ir. Martin van Staveren, docent aan de Universiteit Twente, kan dat ook anders. Hij pleit voor risicosturing: een benadering waarbij risico’s niet alleen vermeden, maar bewust verkend worden. Risico’s worden dan niet als obstakels gezien, maar als signalen die richting geven.

Volgens de internationale ISO 31000-richtlijn is risico het “effect van onzekerheid op doelen”. Dat effect kan negatief zijn – maar ook positief. Oftewel: risico’s zijn óók kansen.

Risco = Kans x Effect 
Voor wie deze formule interessant vindt: het gaat om de kans dat het effect zich voordoet. Vaak is deze kans (heel) klein, maar het effect dusdanig groot dat je dit wilt voorkomen. Echter, we zijn geneigd het effect voorop te stellen (want dat willen we niet) en daarom beginnen we er niet aan. Terwijl het risico aanmerkelijk kleiner is dan het effect. Vooral als je laagdrempelig experimenteert, is het effect vaak niet zo groot als men denkt. 

Innoveren is risico nemen, maar wel met beleid
Gemeenten willen doelen bereiken; meer vertrouwen van inwoners, meer samenwerking, betere dienstverlening. Nieuwe instrumenten kunnen daar enorm bij helpen. Maar alleen als er ruimte is om te experimenteren, om te leren. En dus ook om fouten te mogen maken. Een nieuwe participatieaanpak hoeft niet in één keer perfect te zijn. Het gaat erom dat je klein durft te beginnen, feedback ophaalt en bijstuurt waar dat nodig is.

Dat vraagt om een cultuur waarin mensen zich gesteund voelen, ook als iets niet direct lukt. Waar leren belangrijker is dan beheersen. Waar risico’s besproken worden en niet weggestopt.

Hoe dan wél? Een paar inzichten:

1. Bepaal samen de risicobereidheid
   Wat kan er misgaan en is dat aanvaardbaar? Wat levert het op als het wel lukt? Maak dit gesprek expliciet met alle betrokkenen; bestuurders, uitvoerders én inwoners.
   
   
2. Begin klein
   Probeer nieuwe tools eerst uit in een pilot. Niet alles hoeft meteen organisatie- of gemeentebreed. Een lerende aanpak verkleint risico’s en vergroot eigenaarschap.
   
   
3. Betrek medewerkers en inwoners vroegtijdig
   Mensen zijn vaak creatiever en zorgvuldiger dan managers verwachten. Geef ruimte aan hun ideeën en zorg voor training en ondersteuning.
   
   
4. Deel successen en leermomenten
   Maak zichtbaar wat werkt én wat minder goed ging. Juist daarin zit de winst.
   
   
5. Benoem onzekerheden als onderdeel van innovatie
   Zoals Van Staveren stelt: innovatie zónder risico bestaat niet. Maar met bewuste keuzes, goede afspraken en betrokkenheid kun je veel onzekerheden behapbaar maken.
   
   

__________________________________________________________________________________________________________________________
Voorbeeld van risicomijding en de gevolgen van focus op het voorkomen van bezwaren

De vergeten groep in het Museumpark
Op een zonnige dag in het Museumpark in Rotterdam zwermen skaters, rolschaatsers en BMX’ers over het betonnen plein. Al jaren is dit een geliefde plek. Niet bedacht door een beleidsplan, maar gegroeid van onderop. Een levendige, diverse community van jongeren en creatievelingen die hun eigen plek in de stad hebben gevonden.

En dan komt er verandering. De gemeente presenteert plannen voor een 'internationaal cultuurpark': meer groen, een aantrekkelijker verblijfsplek. Op papier prachtig, wie wil er nu geen groenere stad? Toch gaat er iets mis.
De participatie rond dit plan is ruim opgezet, met inspraakavonden en gesprekken met buurtbewoners. Maar één groep wordt over het hoofd gezien: de mensen die dagelijks het plein gebruiken. Ze zijn geen formele organisatie, geen bewoners van het omliggende blok. Ze passen niet in het participatiekader. En dus worden ze niet gevraagd om mee te denken.

Pas als de plannen al bijna rond zijn, laten de skaters van zich horen. Met een petitie, ruim vijfduizend handtekeningen sterk. Ze willen hun plek behouden. Ze willen meedenken. Maar als ze eindelijk aan tafel zitten, blijkt dat er weinig te schuiven valt. De plannen liggen al vast. Er komt een iets gladdere ondergrond, maar geen echte skatevoorzieningen. De betrokkenheid slaat om in frustratie. Hun stem klonk, maar werd niet echt gehoord.

Kim Butter, één van de betrokkenen, noemt het een participatie-burnout. Een pijnlijk proces waarin je je als inwoner eerst gehoord waant, maar uiteindelijk tegen muren aanloopt.
“Er wordt gesloopt en verbouwd alsof er niets van waarde is ontstaan in de stad”, schrijft een bezorgde Rotterdammer. “Waarom wordt al het moois dat van onderop is ontstaan de prullenbak ingegooid?”

De keuze voor risicosturing
In deze situatie had de gemeente kunnen leren van de gemaakte fout, excuses aanbieden en bijsturen in plaats van beheersen. Hierdoor was de relatie zeker hersteld, het vertrouwen gegroeid en de dienstverlening aan haar inwoners verbeterd. 
__________________________________________________________________________________________________________________________

Zie jij alleen de risico's of ook kansen?
Verandering brengt risico’s met zich mee, dat valt niet te ontkennen. Maar wie zich alleen richt op wat mis kan gaan, ziet over het hoofd wat er allemaal mogelijk is! Door risico’s te zien als kansen, kun je als gemeente juist slagvaardiger, veerkrachtiger en innovatiever worden. En dat is uiteindelijk waar inwoners het meeste van merken.

Reflectievragen

1. Welke doelen willen wij bereiken voor onze inwoners en welke onzekerheden komen we daarbij tegen?
   Deze vraag helpt om risico’s niet los te zien van de context, maar juist te koppelen aan ambities. Wat willen we écht mogelijk maken en wat houdt ons daarin (misschien onnodig) tegen?
   
   
2. Hoeveel risico vinden wij acceptabel in het uitproberen van nieuwe werkwijzen of instrumenten?
   Hiermee open je het gesprek over risicobereidheid. Wat mag er misgaan en hoe vangen we dat op? Zijn we bereid om te leren door te doen? Hier is het betrekken van inwoners extra verstandig, zodat zij weten dat er iets nieuws wordt uitgeprobeerd én dat het mis kan gaan. Willen ze meewerken aan dit experiment? 
    
3. Hoe zorgen we ervoor dat medewerkers én inwoners zich veilig voelen om mee te doen, ook als het spannend wordt?
   Want vernieuwing vraagt om betrokkenheid en vertrouwen. Hoe creëren we ruimte voor experiment én eigenaarschap, zonder angst om afgerekend te worden op fouten?

Bronnen:

• Martin van Staveren, Risicosturing versterkt innovatie 
• Intrapreneurship. Een risicovolle aanpak? (Pridea 2024) 
• ISO 31000-richtlijn voor risicomanagement

​

💡 Wat als we alle briljante ideeën van Nederlanders samenbrengen?
 
📢 Stel je voor: een enorme schatkamer aan innovatie, creativiteit en oplossingen voor maatschappelijke problemen en kansen voor organisaties. Een bruisende ideeëncommunity waar iedereen welkom is om te delen, te leren en samen te werken aan een betere toekomst.
 
 
Als we al die ideeën nu maar handiger kunnen delen, zorgen dat de juiste organisaties, overheden en mensen aanhaken, de handen uit de mouwen gestoken worden. Hoeveel gaan we dan voor elkaar krijgen?
 
⚡ Daarom is er nu ID-Flux! En ik ben supertrots en gedreven om daar met ons team van Germo van de Hoek en Michiel Dietvorst een succes van te maken.
 
ID-Flux is een open platform, waar iedereen met een idee, vraag of suggestie terecht kan. Het is de plek waar je kan en mag meedenken en meedoen. Organisaties die aangehaakt zijn, krijgen toegang tot een enorme bron van inspiratie.
 
🚀 Deel jouw idee en maak het verschil!

Of je nu een student, ondernemer, burger of beleidsmaker bent, ID-Flux biedt jou een platform om:

• Jouw ideeën te delen met een breed publiek en waardevolle feedback te ontvangen.
• Contact te leggen met gelijkgestemden en samen te werken aan concrete projecten.
• De aandacht te trekken van organisaties, overheden en andere beslissers die jouw idee kunnen helpen realiseren.
• Toegang te krijgen tot een enorme bron van inspiratie waar ideeën en suggesties van anderen leiden tot nieuwe inzichten en kansen.

 
❗ Samenwerking is de sleutel tot succes.
 
ID-Flux is meer dan een platform. Het is een beweging die mensen samenbrengt om van dromen realiteit te maken. We geloven in de kracht van collectieve intelligentie en samenwerking om de grootste uitdagingen van onze tijd aan te pakken.
 
Doe mee en word een #fluxer!
 
❣ Ben je klaar om je steentje bij te dragen aan een betere toekomst voor Nederland? Meld je dan nu aan via ID-Flux en word lid van onze groeiende community.
 
ID-Flux: Voor alle ideeën van Nederland!
 
#ideafluencer #community #samensterk #ideeën #inspiratie #innovatie #creativiteit